A CONSCIOUS TOMORROW: Stadsontwikkelingsproject Belval illustreert nieuwe duurzaamheid

In onze zoektocht naar projecten die passen in het thema ‘Bedachtzaam morgen’ kunnen we onmogelijk uit het Groothertogdom Luxemburg wegblijven. Daar immers is al vele jaren met Belval, tussen Esch-Alzette en Sanem, een ambitieus stadsontwikkelingsproject – waarbij de aanduiding ambitieus eigenlijk nog een understatement is – aan de gang.

Om Belval eerst te situeren: dit is een voormalige bron van mineraalwater en werd vervolgens de thuisbasis van een van de belangrijkste staalfabrieken van het Groothertogdom. Sinds de stopzetting van de industriële productie in 1997 werd deze locatie onderworpen aan een aantal landschapsveranderende renovaties, die al heel wat jaren bezig zijn.

De ontwikkeling wordt geleid door Agora, een bedrijf dat gezamenlijk werd opgericht door staalgigant ArcelorMittal en de staat, om aan het begin van de 21ste eeuw een nieuwe wijk te bouwen. Een masterplan definieerde de toekomst van Belval rond vijf sites: de Hoogoven (waarin de Universiteit van Luxemburg, de Rockhal en Belval Plaza zijn ondergebracht), de woonwijken Belval-Nord en Belval-Sud, het Park en de Square Mile. In het hart van de Square Mile is de bouw van Central Square nu volop bezig, op een voormalig braakliggend industrieterrein dat vroeger werd omgevormd tot parkeerterrein, en het is hier dat we twee projecten bekijken die kunnen dienen als voorbeeld van hoe je een dergelijk megaproject op de meest duurzame manier aanpakt.

Wij richten ons specifiek op de Place des Bassins, waarvan de ontwikkelingswerkzaamheden in 2023 van start gingen en die moet uitgroeien tot een opmerkelijke openbare ruimte. Hier worden vijf verschillende projecten gebouwd rond dit hart van de wijk, gesymboliseerd door het project om de voormalige sinterbekkens om te vormen volgens een concept dat is voorgesteld door het bureau Metaform, in samenwerking met Latz+Partners en HLG. De vijf op een rij: The Roots, Lot 44, Idesya, Kyklos en The Nest. Van deze vijf bekijken we de aanpak van Kyklos en The Roots van naderbij.

Kyklos: zo laag mogelijke koolstofvoetafdruk

Bij Kyklos merken we een gedurfde architectuur, volledig in glas, van de hand van de kantoren van HYP & UNStudio. Kyklos (het Griekse woord voor cirkel) zal als laatste het Central Square-project afronden en moet uitgroeien tot een symbool van deze Central Square. Hier ontwikkelen Atenor en de ARHS-groep (als mede-investeerder en toekomstige gebruiker) een project dat bestaat uit acht verdiepingen kantoren van meer dan 7.513 m². Op de begane grond is 283 m² winkelruimte beschikbaar.

Interessant aan Kyklos is dat het gebouwvoorstel van UNStudio gericht is op een zo klein mogelijke CO2-voetafdruk. Het ontwerpteam, met lokale partner HYP Architects, maakte gebruik van het vroege prototype van de zogenaamde Carbon Builder. Dit is een tool die in ontwikkeling is als onderdeel van een volwaardig duurzaam ontwerpkader. Het verminderde de koolstofvoetafdruk van het ontwerpconcept voor dit gebouw met ongeveer 80% in vergelijking met een traditioneel kantoorgebouw in Luxemburg.

Het gebouw maakt gebruik van gerecycled, lokaal geproduceerd staal en er is een samenwerking met betonproducenten om de prestaties van het materiaal te verbeteren. Dit resulteerde in een keuze voor een hybride staal-betonconstructie, omdat er werd vastgesteld dat deze hybride oplossing op lange termijn betere koolstofprestaties bood. Het doel: een enorme vermindering van de koolstofvoetafdruk in vergelijking met een typisch Luxemburgs kantoorgebouw, waarbij het Kyklos-gebouw de ambitie heeft om minimaal BREEAM Excellent en Well Gold te behalen.

Kyklos verbindt twee bassins, overblijfselen van het voormalige staalfabriekterrein waarop de wijk is ontwikkeld, in de vorm van een unieke 'oneindigheidslus'. Deze lus symboliseert de alliantie van het industriële terrein en de revitalisering ervan als stedelijke ruimte. Door de nabijheid van het plein wordt het gebouw gezien als de derde lus in deze vergelijking: het gaat om een duurzame verbinding die de toekomst van de stedelijke ontwikkeling vertegenwoordigt.

Het ontwerp houdt rekening met het masterplan, het belangrijkste voetgangerspad en het bestaande centrale plein, om een gebouw te creëren dat geïnspireerd is door en een aanvulling vormt op de omgeving. Het resultaat is de combinatie van de cirkelvormige geometrie van het plein met de orthogonale geometrie van de omliggende gebouwen.

The Roots: complex voor gemengd gebruik

Ook The Roots, dat al eerder van start ging, ziet het ambitieus. Dit complex voor gemengd gebruik wordt gebouwd op een betonnen fundering en bestaat uit vier vormende delen: een residentieel gedeelte, kantoren, retail en een ‘Food Market’.

Het project heeft een totale oppervlakte van 34.800m² en bestaat uit een gemeenschappelijke kelder van 9.200 m² met 253 parkeerplaatsen en een gemengde commerciële/kantoorbasis in traditioneel gewapend beton. Op deze basis staan drie gebouwen met een houten structuur, waaronder CLT-vloeren. Eén zal worden gebruikt als kantoorruimte en in de andere twee komen de 102 appartementen. The Roots wordt uitgevoerd in een circulaire economie-aanpak.

Interessant om mee te geven is dat het gebruikte hout uitsluitend afkomstig is uit duurzaam beheerde en PEFC-gecertificeerde bossen. In deze bossen wordt een gekapte boom vervangen door één of twee andere. Op basis van deze sterke punten is The Roots het proefproject voor de nieuwe LCBI (Low Carbon Building Initiative) certificering, die gericht is op het verminderen van de koolstofvoetafdruk van gebouwen met 30% tot 50%. Daarnaast merken we hoe de woningen en gemeenschappelijke ruimtes direct profiteren van de productie van meer dan 120 fotovoltaïsche panelen. Ook houdt The Roots regenwater vast om de groene ruimtes en een gemeenschappelijke moestuin te besproeien. Via deze acties streeft The Roots naar het BREEAM Excellent certificaat.

Misschien wel het allerbelangrijkste is dat The Roots de natuur terug wil brengen in het hart van de stad. Zo moeten een hangende tuin en verschillende gedeelde groene ruimtes perfecte ontspanningsruimtes worden, die tegelijkertijd weinig onderhoud nodig hebben. Deze ruimtes zijn volgens de initiatiefnemers doorslaggevend voor het welzijn, omdat we weten dat mensen een spontane en onbewuste behoefte hebben om zich met de natuur te verbinden. Dit biofiele ontwerp integreert dus natuurlijke elementen in de gebouwde omgeving, op zo'n manier dat het welzijn van de bewoners wordt verbeterd. The Roots richt zich op de WELL Building Standard® Gold certificering, die tien concepten beoordeelt die bijdragen aan gezondheid en welzijn, zoals luchtkwaliteit, waterkwaliteit, natuurlijk licht, de keuze van materialen, thermisch en akoestisch comfort, enzovoort.